Je kent het vast wel. Je hebt net een belangrijk gesprek gehad met je leidinggevende, een collega of misschien wel je partner. De woorden waren zorgvuldig gekozen, je boodschap was helder… en tóch voelt het niet goed. Er blijft iets knagen. Alsof er een onzichtbare muur tussen jullie stond.
Herkenbaar? Je bent niet de enige. We focussen ons vaak zó op wát we zeggen, dat we vergeten te letten op hóe we het zeggen. En juist in dat ‘hoe’ zit vaak de sleutel tot écht contact.
Hier komt metacommunicatie om de hoek kijken. En nee, schrik niet van dat woord! Het is veel simpeler – en krachtiger – dan het klinkt. In deze blog ontdek je hoe je deze techniek kunt inzetten om je gesprekken naar een hoger niveau te tillen.
Direct aan de slag met krachtigere communicatie?
Download mijn praktische magazine ‘Jouw houding, Jouw impact’ en ontdek hoe je non-verbale communicatie je kan helpen om:
- ➜ Direct meer impact te maken
- ➜ Zichtbaar en hoorbaar te zijn
- ➜ Je boodschap krachtig over te brengen
Nu tijdelijk voor slechts €9,95 (dat is minder dan een Gin-Tonic) – Meer dan 50 anderen gingen je voor!
In deze blog lees je:
Metacommunicatie in de praktijk: hoe werkt het?
Simpel gezegd is metacommunicatie ‘praten over het praten’. Het is als het ware een time-out nemen in je gesprek om te bespreken hoe het gesprek verloopt. Denk aan een voetbalwedstrijd: soms moet je even naar de zijlijn om de tactiek te bespreken.
- ➜ De toon: ‘Dat klinkt best fel…’
- ➜ De lichaamstaal: ‘Ik zie dat je je armen over elkaar slaat…’
- ➜ De timing: ‘Misschien is dit niet het beste moment…’
Een herkenbaar voorbeeld
Stel je voor: je collega maakt een opmerking die bij jou verkeerd valt. Je voelt irritatie opkomen. In plaats van direct in de verdediging te schieten, pauzeer je even en zegt:
‘Ik merk dat de toon van je opmerking wat scherp bij me binnenkomt. Misschien interpreteer ik het verkeerd, maar bedoel je het ook zo?’
Zie je wat er gebeurt? In plaats van dat het gesprek escaleert, creëer je ruimte voor begrip en verbinding. Je collega krijgt de kans om toe te lichten wat zij/hij echt bedoelt.
Wat is metacommunicatie? (Simpel uitgelegd)
Metacommunicatie bestaat uit twee delen: meta (een Grieks voorvoegsel dat ‘over’ betekent) en communicatie. Het betekent simpelweg: communiceren over communicatie. Het gaat niet om wat je zegt, maar om hoe je het zegt.
Het gaat niet om de inhoud van wat we zeggen, maar om hoe we het zeggen en hoe we elkaar begrijpen.
Je kan het zien als een soort tweede laag van communicatie die ons helpt de boodschap van de ander beter te begrijpen en onze eigen communicatie te verbeteren. Je kijkt vanuit een helikopterview naar de communicatie.
Psychologen definiëren metacommunicatie als het totaal van verbale en non-verbale communicatie. Daaronder vallen dus ook alle non-verbale signalen, zoals lichaamstaal, stemtoon, en gezichtsuitdrukking.
Waarom is metacommunicatie zo waardevol?
Metacommunicatie is meer dan alleen praten over communicatie. Het is een krachtig instrument dat je helpt om écht contact te maken. Het zorgt ervoor dat je boodschap niet alleen aankomt, maar ook wordt begrepen zoals jij het bedoelt.
Met metacommunicatie ontdek je:
- ➜ Hoe we elkaar benaderen en wat dat met ons doet
- ➜ Waar we elkaar wel (en niet) begrijpen
- ➜ Hoe we elkaars signalen interpreteren
- ➜ Welk effect we op elkaar hebben
Het mooie is: door metacommunicatie kun je misverstanden vaak al oplossen vóórdat ze uitgroeien tot echte problemen. Je maakt gevoelens bespreekbaar zonder te oordelen. En juist dat zorgt ervoor dat je relaties – of het nu privé of zakelijk is – sterker worden.
De kracht van metacommunicatie volgens Watzlawick
Wanneer mensen elkaar zien, beïnvloeden ze voortdurend elkaars waarnemingen en verwachtingen. Volgens filosoof en psycholoog Paul Watzlawick (1970) is het onmogelijk om niet te communiceren, omdat alles wat we doen gezien wordt als communicatie.
Je kunt niet niet communiceren.
De twee niveaus van communicatie
Volgens Watzlawick zijn er twee niveaus in communicatie:
- 1. Het inhoudsniveau: dit is wat er gezegd wordt, de inhoud van de boodschap.
- 2. Het betrekkingsniveau: dit is de manier waarop/hoe het gezegd wordt. Dit gebeurt meestal met behulp van je non-verbale signalen zoals gebaren, intonatie en lichaamshouding.
Hoe dit werkt in de praktijk
Op inhoudsniveau hebben de berichten ongeveer dezelfde inhoud, op betrekkingsniveau is dit anders, kijk maar:
- ➜ ‘Misschien is het beter om het raam open te doen? Het is best warm hier.’
- ➜ ‘Poeh, echt warm hè?’ (zuchtend en kijkend naar het raam)
- ➜ ‘Kun je het raam open doen?’
- ➜ ‘Doe het raam open.’
De verborgen laag in communicatie
De onbewuste boodschappen die vaak op betrekkingsniveau worden uitgezonden zijn:
- ➜ Een omschrijving van jezelf (zo zie ik mezelf)
- ➜ Een omschrijving van de ander (zo zie ik jou)
- ➜ Een definitie van de relatie (zo zie ik onze relatie)
Iemand die zichzelf helemaal fantastisch vindt, kan op non-verbale wijze uitstralen dat hij zichzelf geweldig vindt (omschrijving van zichzelf). Tegelijkertijd kan hij daarmee aangeven dat hij de ander minder waard vindt (omschrijving van de ander). De relatie wordt dan: kijk naar mij en bewonder mij.
Het kan ook anders:
- ➜ Ik ben niets waard, help mij (zelfomschrijving)
- ➜ Jij bent sterker dan ik (omschrijving van de ander)
- ➜ Jij moet mij helpen en leiding geven (definitie van de relatie)
Volgens Watzlawick kun je deze drie beschrijvingen opvatten als een relatievoorstel. De ander kan zo’n relatievoorstel aanvaarden, afwijzen of negeren.
5 Voorbeelden van metacommunicatie in de praktijk
Metacommunicatie hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Deze 5 praktische voorbeelden kun je direct gebruiken om je gesprekken te verbeteren en échte verbinding te maken:
- Bij ongemakkelijke onderwerpen:
‘Ik merk dat ik me ongemakkelijk voel als we hierover praten. Zullen we kijken hoe we dit op een prettige manier kunnen bespreken?’
➜ Dit geeft ruimte om het gesprek anders vorm te geven - Bij verschillende inzichten:
‘Ik hoor wat je zegt en zie de waarde ervan in. Ik kijk er anders tegenaan. Zullen we samen zoeken naar een oplossing?’
➜ Dit erkent beide perspectieven en nodigt uit tot samenwerking - Bij het checken van begrip:
‘Even checken of ik je goed begrijp. Bedoel je dat…?’
➜ Dit voorkomt misverstanden en toont oprechte interesse - Bij vastlopende discussies:
‘Ik merk dat we allebei sterke overtuigingen hebben. Zullen we even stoppen en er later met een frisse blik naar kijken?’
➜ Dit voorkomt escalatie en geeft ruimte voor reflectie - Bij miscommunicatie:
‘Ik heb het gevoel dat we langs elkaar heen praten. Laten we even teruggaan naar de kern: wat willen we hier eigenlijk bereiken?’
➜ Dit brengt focus terug en zorgt voor helderheid
Hoe pas je metacommunicatie toe in de praktijk?
Als we even wegstappen van alle theorie, dan is metacommunicatie eigenlijk een manier om neutraal te kijken naar wat er écht gebeurt in een gesprek. Laat me je een voorbeeld geven uit mijn eigen praktijk:
Een leerzaam moment uit mijn praktijk
Tijdens een meeting deed ik een interventie om meer inzicht te geven in de cirkel van invloed. Wat gebeurde er?
- ➜ Een deelnemer voelde zich aangevallen
- ➜ Zij gaf dit duidelijk aan
- ➜ Ik schoot in de verdediging
- ➜ Ik probeerde uit te leggen waarom ik deed wat ik deed
- ➜ Het resultaat? Nog minder begrip
Met metacommunicatie had ik het anders kunnen aanpakken. Bijvoorbeeld door te zeggen:
‘De felle manier waarop je reageert, raakt me en ik merk dat ik in de verdediging schiet.’
Of:
‘Ik schrik van de manier waarop je dit zegt. Je lijkt boos door mijn interventie. Klopt dat? En wat maakt dat dit je zo raakt?’
3 Oefeningen voor betere metacommunicatie
De Observatie-oefening
- Let een dag lang op hóe mensen communiceren
- Schrijf patronen op die je opvalt
- Experimenteer met verschillende manieren van reageren
De Pauze-techniek
- Neem bewust een korte pauze voor je reageert
- Vraag jezelf af: ‘Wat gebeurt er nu eigenlijk in dit gesprek?’
- Deel je observatie met de ander
Het gesprek over het gesprek
- Plan wekelijks een moment om te bespreken hoe de communicatie verloopt
- Gebruik concrete voorbeelden
- Focus op patronen en mogelijke verbeteringen
De onmisbare rol van non-verbale communicatie in metacommunicatie
De rol van non-verbale communicatie is onmisbaar in metacommunicatie. Komt wat je zegt over met wat je uitstraalt? Precies hierom heb ik het magazine Jouw houding, Jouw impact ontwikkeld voor elke vrouw die meer invloed en impact wil hebben. Zodat je niet onbewust onzichtbaar blijft.
- ➜ Een 25 pagina’s tellende e-magazine
- ➜ Met essentiële inzichten, kennis en oefeningen om je non-verbale communicatie aan te pakken
- ➜ Genoeg doordenkers om stil te staan bij het NU en hoe het anders kan
- ➜ Meer dan 50 anderen gingen je voor!
Veelgestelde vragen over metacommunicatie
Wat is het verschil tussen communicatie en metacommunicatie?
Communicatie gaat over wát je zegt, metacommunicatie over hóe je het zegt. Als je bijvoorbeeld zegt ‘Ik voel me niet gehoord in dit gesprek’, dan communiceer je over de manier waarop jullie met elkaar praten. Het is als het ware een laag boven de gewone communicatie.
Welke metacommunicatie voorbeeldzinnen kan ik direct gebruiken?
- ➜ Voor een lastig gesprek: ‘Ik merk dat we dit gesprek verschillend voeren. Kunnen we even stilstaan bij hoe we dit bespreken?’
- ➜ Bij onduidelijkheid: ‘Ik zie dat we dit gesprek anders aanvliegen. Klopt dat?’
- ➜ Bij spanning: ‘Er lijkt iets te spelen in hoe we nu met elkaar praten. Herken je dat?’
- ➜ Bij feedback: ‘Zullen we eerst bespreken hoe we feedback aan elkaar willen geven?’
Wanneer gebruik je metacommunicatie het beste?
Gebruik metacommunicatie wanneer je merkt dat een gesprek niet lekker loopt, er misverstanden ontstaan of je de communicatie wilt verbeteren. Het werkt vooral goed bij:
- ➜ Terugkerende patronen in gesprekken
- ➜ Onduidelijke verwachtingen
- ➜ Spanningen in communicatie
Wanneer is metacommunicatie niet verstandig?
Metacommunicatie werkt minder goed in crisissituaties waar direct handelen nodig is, of wanneer emoties te hoog oplopen. Kies dan eerst voor de-escalatie en kom er later op terug.
Hoe gebruik je metacommunicatie in een zakelijke context?
In zakelijke situaties kun je metacommunicatie professioneel inzetten door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Ik merk dat we verschillende verwachtingen hebben van deze meeting. Zullen we die eerst afstemmen?’ Dit helpt om:
- ➜ Vergaderingen effectiever te maken
- ➜ Feedback constructief te houden
- ➜ Projectverwachtingen helder te krijgen
Kan metacommunicatie een gesprek verstoren?
Bij overmatig gebruik wel. Gebruik het selectief en op natuurlijke momenten. Het moet het gesprek ondersteunen, niet onderbreken.